کمک به ایجاد صندوق¬های سرمایه¬گذاری جسورانه (خطرپذیر)جهت جذب و حفظ طبقه خلاق شهر اصفهان

 

1. تعریف

سرمایه‌گذاری خطرپذیر که از آن با عنوان‌های «سرمایه‌گذاری جسورانه» یا «سرمایه‌گذاری کارآفرینی» نیز نام می‌برند، عبارت است از تأمین سرمایه لازم برای شرکت‌ها و کسب‌وکارهای نوپا (استارت آپ) و کارآفرین که  علاوه بر اینکه مستعد جهش و رشد ارزش  هستند ریسک فراوان نیز دارند.  این شرکت‌ها در مراحل ابتدایی رشد و تکامل اقتصادی خود، مورد توجه سرمایه‌گذارانی هستند که با ارزیابی موشکافانه خود، شکاف سرمایه و کمبود نقدینگی شرکت‌های کارآفرین را جبران می‌کنند و در گروه سهام‌داران آن‌ها قرار می‌گیرند. سرمایه‌گذار ریسک‌پذیر با مدیریت فعالانه و برنامه‌ریزی برای توسعه مدل‌های راهبردی در کسب‌وکار و ایجاد  ارزش افزوده و افزایش قیمت سهام این شرکت‌ها نقش مهمی ایفا می‌کند. رونق و توسعه فعالیت‌های سرمایه‌گذاری ریسک‌پذیر موتور محرکه و محور اصلی رشد محصولات جدید و نوآوری در عرصه فناوری است.

سرمایه خطرپذیر سرمایه‌ای است که به همراه کمک‌های مدیریتی، در اختیار شرکت‌های جوان، کوچک، به سرعت در حال رشد و دارای آتیه اقتصادی قرار می‌دهند. سرمایه خطر پذیر، از منابع مهم تأمین مالی شرکت‌های کوچک و نوپا است. به بیانی می‌توان گفت شرکت‌های سرمایه‌گذاری پول و تجارب مدیریتی را در اختیار شرکت‌های در حال رشد قرار می‌دهند و آن‌ها هم این امکانات را برای تبلیغات، پژوهش، ایجاد زیرساخت و تولید محصول استفاده می‌کنند به منابع مالی که به شرکت در حال رشد داده می‌شود سرمایه خطرپذیر گفته می‌شود. شرکت­ها یا صندوق­های سرمایه­گذاری خطر پذیر عموماً در شرکت‌هایی سرمایه‌گذاری می‌کنند که به تکنولوژی جدیدی یا روش کار نویی دست پیدا کرده باشند، و این سرمایه‌گذاران در ازای پولی که سرمایه‌گذاری می‌کنند، سهام آن شرکت را تملک می‌کنند.

شرکت‌ها و بنگاه‌های کوچک منابع مالی برای اجرای طرح‌ها و پروژه‌های پرریسک خود را در اختیار ندارند. ریسک بالای اجرای طرح‌های جدید، نسبت هزینه‌های اجرای طرح‌های مذکور به کل سرمایه اولیه یک شرکت کوچک و احتمال عدم توانایی آن در پاسخگویی به نیاز بازار در آینده، موقعیت یک شرکت نوپا را بسیار متزلزل خواهد کرد.

به بیان دیگر سرمایه خطرپذیر، سرمایه‌ای است که به همراه کمک‌های مدیریتی در اختیار شرکت‌های نوپا و در حال رشد قرار می‌گیرد. این روش یکی از روشهای مطلوب حمایت از کارآفرینان، مخترعان و صاحبان ایده است که ضمن حفظ مالکیت فکری طرح، صاحب طرح نیز در موفقیت و یا شکست آن شریک می‌شود.

نهادهای مالی که به‌طور تخصصی در تامین مالی پروژه‌ها و طرح‌های با ریسک بالا فعالیت می‌کند، شرکت‌ و یا صندوق های سرمایه‌گذاری خطرپذیر نامیده می‌شوند. سرمایه‌گذاران خطرپذیر نوعی واسطه مالی هستند که با استفاده از تخصص خود به تامین مالی و پشتیبانی آن ‌دسته از شرکت‌ها و بنگاه‌هایی مبادرت می‌ورزند که در حالت عادی قادر به تامین تمام یا بخشی از سرمایه مورد نیاز خود نیستند.

سرمایه‌گذاران خطرپذیر به‌طور عمده:

• گرایش و افق دید شراکت بلند مدت دارند.
• سهام شرکت را خریداری می‌کنند.
• در انتظار سود بالاتر، ریسک‌های بالاتر را می‌پذیرند.
• مشارکت­ آنها فعالانه است، بدین معنی که سرمایه‌گذار علاوه بر تامین منابع، تجربه حرفه‌ای، ارتباطات و اعتبار خود را در اختیار مدیر طرح قرار می‌دهد.
  1. 1.انواع سرمایه‌گذاران خطرپذیر

 در یک دسته‌بندی کلی، سرمایه‌گذاران خطرپذیر به دو دسته، سازمانی و  منفرد تقسیم می‌شوند. سرمایه‌گذاران سازمانی آن دسته از شرکت‌ها و موسسات با هویت تجاری هستند که دارای افراد حرفه‌ای تمام وقت به منظور یافتن و تامین مالی طرح‌های نو با ریسکی مناسب هستند. شرکت‌های سرمایه‌گذاری، صندوق‌های سرمایه‌گذاری، صندوق‌های بازنشستگی، بنیادهای خیریه و صندوق‌های وقفی در گروه سازمانی قرار می‌گیرند.

اما سرمایه‌گذاران منفرد که فرشتگان کسب و کار نامیده می‌شوند افراد ثروتمندی هستند که عموما به شکل هویت تجاری رسمی فعالیت نمی‌کنند بلکه سرمایه‌گذاری در طرح‌‌ها را به صورت شخصی انجام می‌دهند. فرشتگان کسب و کار نیز انواع مختلفی دارند. گروهی از آنها افراد متمول و فاقد هرگونه پیش‌زمینه تجاری هستند که در کسب و کار دوستان و یا اقوام خود سرمایه‌گذاری می‌کنند. گروهی دیگر از فرشتگان با پیش‌زمینه فنی هستند که در کنار یکدیگر گرد آمده‌اند تا سرمایه و تجارب خود را در اختیار یک صنعت خاص قرار دهند.

معیارهای دیگری نیز برای تقسیم‌بندی سرمایه‌گذاران خطرپذیر وجود دارد که از آنجمله می‌توان به حوزه فعالیت و محدوده جغرافیایی و .. اشاره نمود.  در خصوص حوزه فعالیت، برخی از آنها تخصصی هستند بدین معنا که در یک یا دو حوزه خاص تخصصی سرمایه‌گذاری می‌کنند. برخی دیگر غیرتخصصی و عمومی بوده و کلیه حوزه‌های صنعت و خدمات  را در صورت تطابق با معیارهای خود مورد پذیرش قرار می‌دهند. در خصوص محدوه جغرافیایی باید گفت فعالیت برخی از سرمایه‌گذاران خطرپذیر در یک محدوده جغرافیایی معین، در یک شهر یا کشور است در حالیکه برخی دیگر  فعالیت فرامرزی و فرامنطقه‌ای هم دارند.

1. 2.نحوه فعالیت سرمایه گذاران خطر پذیر

 به‌طورکلی فعالیت‌های یک سرمایه‌گذار خطرپذیر در سه بخش قابل تقسیم‌بندی است: ورود به طرح و آغاز سرمایه‌گذاری، نظارت و خروج.

ورود به طرح وآغز سرمایه گذاری: در این مرحله طرح‌ها و ایده‌های جستجو شده مورد بررسی و ارزیابی قرار می‌گیرند و از بین آنها طرح‌های مطلوب انتخاب می‌شوند. پس از ﺗﺤﻠﯿﻞ ﮐﻠﯿﻪ ﺟﻨﺒﻪﻫﺎي طرح  و ارزیابی موشکافانه، اﮔﺮ سرمایه‌گذار راﺿﯽ ﺷﻮد وارد ﻣﺬاﮐﺮه، ﻗﺮاردادﻫﺎي رﺳﻤﯽ اﻣﻀﺎ و سرمایه‌گذاری آغاز می‌شود.

نظارت: در این مرحله، سرمایه‌گذار از ﻃﺮﯾﻖ حضور درﺟﻠﺴﺎت ﻫﯿأت ﻣﺪﯾﺮه شرکت‌، کمک به جذب نیروی انسانی متخصص،کمک به برنامه‌ریزی‌های استراتژیک شرکت‌، رصد و ارزیابی فعالیت‌های شرکت، ﮐﺎر ﺧﻮد را ﺑﺎ ﺷﺮﮐﺖ آﻏﺎز و ادامه می‌دهد. اﯾﻦ فعالیت‌ها ﻣﺠﻤﻮﻋﺎ ﺑﺨﺶ ﻧﻈﺎرت را ﺗﺸﮑﯿﻞ ﻣﯽدﻫﻨﺪ که در نهایت موجب توانمندسازی شرکت‌ می‌شود. ﺑﻪ ﻋﻘﯿﺪه ﺑﺴﯿﺎري از سرمایه‎‌گذاران خطرپذیر ﻓﻌﺎﻟﯿﺖﻫﺎی این مرحله، ﺑﻬﺘﺮﯾﻦ ﻓﺮﺻﺖ ﺟﻬﺖ اﻓﺰودن ارزش ﺑﻮده و ﻣﻨﺒﻊ اﺻﻠﯽ ﻣﺰﯾﺖ ﻧﺴﺒﯽ ﺑﺮاي ﯾﮏ سرمایه‌گذارﻣﻮﻓﻖ ﺑﻪ ﺷﻤﺎر ﻣﯽآﯾﻨﺪ.

 

2. تاریخچه

مبدأ واژه سرمایه‌گذار خطرپذیر فردی به نام جین وایتر بوده‌است که در سال ۱۹۳۹ برای اولین بار این واژه را در همایش عمومی انجمن بانکداران آمریکایی بکار برده ‌است .در ابتدای شکل گرفتن سرمایه‌گذاری خطرپذیر غالباً این سرمایه‌گذاری توسط افراد ثروتمند صورت می‌گرفت. این افراد غالباً صاحبان شغل‌های پر درآمدی بودند که در کنار آن به این‌گونه سرمایه‌گذاری‌ها نیز می‌پرداختند. امروزه به این افراد فرشتگان کسب و کار گفته می‌شود. اما با مدرن شدن سرمایه‌گذاری پر خطر، این روش سرمایه‌گذاری خود به تجارتی مستقل تبدیل شد و شرکت‌های تخصصی در این زمینه به وجود آمدند.

این شرکت‌ها، فعالیتشان همان فعالیت سرمایه‌گذاران خطرپذیر است و کمبود کانال‌های سنتی تأمین مالی را پوشش می‌دهند و منابع مالی کافی را برای سرمایه‌گذاری پرخطر و بلندمدت در تکنولوژی‌های نوین فراهم می‌آورند. اما در شریان‌های مختلف این صنعت به صورت علمی و تخصصی حضور پیدا می‌کنند. برای انتخاب طرح‌ها الگویی بهینه دارد، تأمین منابع مالی خطرپذیر به شکل سیستمی پویا درآمده‌است. تأثیر مدیریت و مشارکت آن‌ها بسیار تأثیرگذار است، مدیرت ریسک و خطر را به صورت حرفه‌ای در نظر می‌گیرند، همچنین زمان و راه‌های خروج از سرمایه‌گذاری را از همان ابتدا در برنامه‌های خود جای می‌دهند.

2.1. تجارب جهانی

تجارب کشورهای گوناگون برای ایجاد نهادهای مالی درزمینه سرمایه‌گذاری خطرپذیر نشان می‌دهد درصورت فراهم‌بودن مکانیزم‌ها و زیرساخت‌های مناسب، این‌گونه سرمایه‌گذاری‌ها مناسب‌ترین راه برای توسعه طرح‌های نوآورانه است.  با توجه به این که بانک‌ها و دیگر مراکز اعطای تسهیلات به‌دلیل ریسک‌های موجود، از این طرح‌ها حمایت نمی کنند این مسأله موجب ازدست‌رفتن موقعیت‌های مستعد برای توسعه فناوری و اشتغال‌زایی در کشور می شود.

نکته مهم در ساختارهای تأمین مالی این‌گونه طرح‌ها، وجود سرمایه ابتدایی و راه‌اندازی کسب‌وکار است. ازاین‌رو، اگر صاحب طرح یا ایده‌پرداز اصلی نتواند منابع مالی اولیه و حتی ضمانت‌های لازم برای سرمایه‌گذاری را فراهم آورد، درواقع، با اولین و جدی‌ترین مسئله روبه‌رو خواهد شد. در این حالت، با فرض اینکه از عهده مسائل مدیریتی و بازار و تحلیل اوضاع برآید، دغدغه اصلی وی، چگونگی تأمین این منابع و صرف وقت و انرژی فراوان است. این روند نیز مستلزم گذراندن فرآیندهای پیچیده در بیشتر مؤسسه‌های مالی و بانک‌ها و دیگر شرکت‌های دولتی است. بانک‌ها و مؤسسه‌های مالی-اعتباری و صندوق‌ها و نیز شرکت‌های سرمایه‌گذاری مختلف در بیشتر زمان‌ها در زمینه رشد صنایع گوناگون و حمایت از طرح‌های سودآور اقتصادی، نقش و حضوری جدی دارند  اما برخی طرح‌ها و ایده‌های فنّاورانه دانش‌محور است ازاین‌ رو در بازارهای مالی دنیا به ‌تازگی شاهد شکل‌گیری نهادهای سرمایه‌گذار جدیدی هستیم. این نهادهای مالی با مشارکت مستقیم و فعال در طرح‌های فناورانه جدید و همچنین، در شرکت‌هایی با ریسک بیشتر از متوسطِ ریسک در بازارهای سرمایه‌ای رسمی و غیررسمی سرمایه‌گذاری می‌کنند؛ این‌گونه نهادهای مالی را «شرکت‌ها یا صندوق‌های سرمایه‌گذار خطرپذیر» نیز می نامند.

ایالات متحده آمریکا در توسعه صنعت سرمایه‌گذاری خطرپذیر، نقش مهمی ایفا می‌کند. بنابر آمار، عملکرد نهادهای مالی در این کشور، علاوه بر کاهش نرخ بازگشت سرمایه، به توسعه صنایع کوچک و متوسط و ایجاد ارزش در شرکت‌های سرمایه‌پذیر کمک کرده‌است. چنین روندی، درنهایت، به ایجاد اشتغال و توسعه اقتصاد داخلی در این کشور منجر شد.

دولت آمریکا با جذب سرمایه‌های صندوق‌های بازنشستگی و بانک‌های مختلف ایالتی و ملی توانست زمینه ایجاد فضای تخصصی و حرفه‌ای را برای کارشناسان صنایع فراهم آورد. این کارشناسان به سرمایه‌گذاری در صنایع دانش‌بنیان و شکوفاسازی آن‌ها علاقه‌مند بودند. اندکی پس از آن، دولت به خروج از این صندوق‌ها اقدام کرد. این درحالی بود که سرمایه‌گذاران بسیاری با دیدن آثار سودمند و بازدهی مناسب این نوع سرمایه‌گذاری که از صرفه مالیاتی نیز برخوردار بود، بازخرید سهام دولتی این صندوق‌ها را شروع کردند. آنان می‌خواستند از تمام بازده این صندوق‌ها که پاداش ریسک سرمایه‌گذاری در شرکت‌ها بود، به‌نفع خود بهره‌مند گردند. البته یکی از عواملی که باعث شد این نوع بازار یا صنعت، رشد یابد، این بود که رقابت در بازار با توجه به کثرت ایده‌ها و طرح‌های خطرپذیر، اندک و درنتیجه، حق گزینش طرح‌های سودآور، بسیار بود. ازاین‌رو سرمایه‌گذاران طرح‌هایی را توان بالقوهٔ فراوانی برای رشد و توسعه داشت به ‌سرعت جذب می‌کردند .به‌تدریج  شناخت این صنعت در سطح بین‌الملل بیشتر شد و سرمایه‌گذاری در طرح‌های جدید پُر ریسک  پس از آمریکا در کشورهای اروپایی و آسیایی رواج یافت  برای مثال در کشور هند  به‌عنوان کشوری درحال توسعه، از سال ۱۹۸۵ به بعد  فعالیت رسمی در این حوزه شکل گرفته‌است. هم‌اکنون، در هند حدود ۲۵۰تا۳۰۰صندوق خطرپذیر مشغول فعالیت است. حتی در کشورهایی مانند کانادا، در کنار بورس سهام شرکت‌های بزرگ، بورس سهام شرکت‌های پُرریسک جای دارد. به‌دلیل بازدهی کمابیش خوب سالانه این شرکت‌ها، درمقایسه ‌با دیگر شرکت‌های حاضر در بورس، حجم معاملات روزانه سهام شرکت‌های پُر ریسک به‌طور چشمگیری رشد کرده ‌است. در کشور انگلستان  بورس‌های محلی کوچکی را تأسیس کرده‌اند. شرکت‌های متقاضی ورود به بورس  با دارابودن شرایط از پیش اعلام‌ شده  برای عرضه سهام به عموم افراد اجازه می‌یابند. بورس سرمایه‌گذاری خطرپذیر لندن نیز از این قبیل است. وجود فرصت‌های پربازده مالی طی دوره مشارکت سرمایه‌گذاران خطرپذیر، طرح‌ها و شرکت‌های صاحب ایده و فناوری را با استقبال سرمایه‌گذاران خطرپذیر در دانشگاه‌ها و مراکز علمی و آزمایشگاه‌ها و نمایشگاه‌ها روبه‌رو کرده‌است. درمجموع، شرکت‌های نوپا خواهان جذب یا افزایش سرمایه‌اند. ازاین‌رو، ایجاد بسترهایی مناسب مانند بازارهای سرمایه‌ای از عوامل مهم تسهیل خروج سرمایه‌گذاران خطرپذیر از شرکت‌ها و کسب بازدهی و نقدینگی مناسب برای آنان است. این بازارها به سرمایه‌گذاران فعال در این صنعت فرصت می‌دهند که بازدهی واقعی یا همان پاداش ریسک‌های تقبل‌شده را در زمان مناسب، با ایجاد نقدینگی در سرمایه‌گذاری ابتدایی خود و خروج از شرکت محقق سازند. به‌طورخلاصه، ساختار سازمانی این صندوق‌ها به‌این‌صورت است که هیئت امناء متشکل از سهام‌داران صندوق با انتخاب یک مدیر یا گروه مدیران وظایف مربوط به فعالیت‌ها و کارشناسی و ارزیابی طرح‌ها را به این گروه واگذار می‌کند. گروه مدیران سعی می‌کند با گزینش طرح‌های خوب و جذاب که ارزش بالقوه مطلوبی دارد  پس از دو تا سه سال به بازدهی مطلوبی دست یابد. کارشناسان و مدیران صندوق باید تمام ابعاد طرح ازجمله مباحث فنی، مسائل بازار، برآوردهای مالی و... را با محاسبه ضرایب ریسک این طرح‌ها بررسی کنند  بنابراین  در مرحله اول پس از ارسال پرسش‌نامه شغلی برای صاحبان ایده و کارآفرینان  از آن‌ها می‌خواهند طرح را مفصل توصیف کنند تا ارزش‌گذاری شرکت‌ها به‌خوبی انجام شود در جلسات آتی نیز از آن‌ها می‌خواهند طرح را با توضیحات بیشتر معرفی کنند تا سرانجام در طرح‌های منتخب سرمایه‌گذاری کنند.

 

3. روش‌های تأمین مالی در صنعت سرمایه‌گذاری خطرپذیر

• سرمایه نزدیکان، دوستان و اقوام
• کارت‌های اعتباری
• فرشتگان نجات کسب و کار
• تدمین کنندگان مواد اولیه و مشتریان
• مؤسسات وام دهنده مثل بانک‌ها و مؤسسات اعتباری
• سرمایه‌گذاران خطرپذیر
• اجاره به شرط تملیک
• بانک‌های تجاری
• فروش سهام و ورود به بازار بورس

 

4. شاخص‌های سرمایه‌گذاری خطرپذیر

1. توجه به شرکت‌های نوپا
2. خطرپذیری
3. دیدگاه بلندمدت
4. انگیزه سودآوری
5. مشارکت در مدیریت شرکت‌ها
6. مشارکت در مالکیت شرکت‌ها
7. خروج از سرمایه‌گذاری

 

5. ساختار سرمایه‌گذاری خطرپذیر

شرکت‌های سرمایه­گذاری خطر پذیر برای بقا در بازار پر ریسکی که  در آن فعالیت می‌کنند حتماً باید از ساختاری هوشمند و کارآمد بهره‌مند باشند که البته بستگی به سیاست‌ها و اهداف آنها این ساختار نیز متفاوت است،

چهارچوب کلی که در این شرکت‌ها برقرار است شامل قسمت‌های زیر است:

5.1 بخش انتخاب طرح

این بخش مسئولیت جستجوی طرح، بررسی طرح‌ها پیشنهادی به شرکت و در نهایت انتخاب طرح و ایده مناسب که پتانسیل سرمایه‌گذاری را داشته باشد به عهده دارد. پس از انتخاب طرح باید یک برنامه سرمایه‌گذاری شامل میزان بودجه مورد نیاز و زمان‌های تزریق آن به طرح آماده شود.

5.2.بخش تأمین مالی

شرکت­های سرمایه گذاری خطر پذیر اغلب توانایی پرداخت تمام منابع سرمایه‌گذاری را به تنهایی ندارند و در این راه سعی می‌کنند علاقه‌مندان به این نوع سرمایه‌گذاری را با خود همراه کنند مانند: افراد ثروتمند، صندوق‌های بازنشستگی، صندوق‌های وقف، سازمان‌های خیریه، بانک‌ها و …

5.3. بخش مدیریت شرکت‌های نوپا

مدیریت و فرآیندهای مدیریتی از اهمیت بالایی برخوردار است چرا که تیم اجرایی و مدیریتی شرکت‌های نوپا در این قسمت هستند. این تیم باید از افرادی تشکیل شود که علاقه، دانش و تجربه مدیریت در شرکت‌های کوچک را داشته باشند. بعد توافقات لازم با کارآفرین این تیم در مدیریت شرکت نوپا، مشارکت خواهد کرد.

​​​​​​​5.4بخش خروج از سرمایه‌گذاری

این قسمت نیاز به افرادی دارد که با شرکت‌ها و افراد زیادی ارتباط داشته باشند همچنین نحوه ورود و پذیرش شرکت‌ها به بورس را بدانند، تا بهترین سیاست برای واگذاری شرکتی که در آن سرمایه‌گذاری کرده‌اند و خروج از آن را اتخاذ کنند.

 

6. نمونه های موفق

 

نمونه های موفق ایرانی :

 

نمونه های ناموفق:

7. صندوق سرمایه‌گذاری خطرپذیر (Venture Capital Fund)

ایده اولیه صندوق سرمایه گذاری خطرپذیر در سال 1939 در آمریکا شکل گرفت، صندوق های سرمایه گذاری که پروژه های خطر پذیر را تامین مالی می کنند یکی از زنجیره های اصلی سیستم ملی نوآوری و از ارکان اصلی کارآفرینی در کشورهای توسعه یافته و در حال توسعه می باشد . ویژگی های این صندوق ها شامل موارد زیر است :

1)       مشارکت در مدیریت شرکت ها

سرمایه گذاران خطرپذیر با مشارکت در مالکیت شرکت های نوپا، خود را در قبال موفقیت آنها متعهد می دانند و بیشترین سعی را دارند که با کمک به موفقیت شرکت های نوپا، سود سرمایه گذاری خود را افزایش دهند. ارتباطات فردی و سازمانی این سرمایه گذاران راه گشای شرکت های نوپاست.

2)       ارزیابی مدیریتی

مهمترین شاخص ارزیابی شرکت های نوپا، وضعیت گروه مدیریتی آنهاست. بررسی وضعیت گروه مدیریتی به سبب ماهیت غیرمعمولی آن به تجربه و دانش فراوانی نیاز است و مهارت های خاصی از جمله انسجام ، مدت ، سابقه ، تعهد ، دانش تجاری ، برخورداری از مهارت های تخصصی و پذیرش مشاور را می طلبد .

3)       تامین مالی و خطرپذیری

اهمیت سرمایه گذاری خطرپذیر در توسعه تکنولوژی و رشد اقتصادی،  بیشتر به ویژگی خطرپذیری باز می گردد . کارآفرینی که فکر و ایده ی نو و خلاقانه خود را در سر دارند و امید دارند  که به صرفه باشد به علت عدم دسترسی به منابع مالی ، ممکن است ناامید شوند و از ادامه کار صرف نظر کنند.

4)       انگیزه سود آوری

سرمایه گذاری خطرپذیر یعنی پذیرش ریسک به امید کسب سود فراوان در آینده . پذیرش ریسک با کسب انگیزه باید همراه باشد . افرادی که سرمایه و پول خود را در طرح های کارآفرینانه و خلاقانه صرف می کنند باید برنامه بلند مدتی در کسب سود داشته باشند . سود مورد انتظار صندوق های سرمایه گذاری خطرپذیر از محل افزایش ارزش سهم مالکیت آنها در زمان فروش حاصل می شود .

5)       دیدگاه بلند مدت

خطرپذیری و کسب سود باید با درنظر گرفتن دید بلند مدت باشد در توسعه تکنولوژی و خطر پذیری ، دید کوتاه مدت جایی ندارد و سرمایه گذاری خطرپذیر ذاتا باید با دید بلند مدت باشد .

6)       مدیریت حرفه ای

در مورد سرمایه گداری خطرپذیر و چگونگی آن باید طرح­هایی که در آن سرمایه گذاری صورت می گیرد با دقت هرچه تمام ارزیابی شوند و پروژه هایی انتخاب شوند که بازدهی بالایی دارند . پروژها را باید با دقت ارزیابی مالی کرد و شاخص های مالی آن را برآورد کرد آنگاه در مورد آنها تصمیم گرفت .

 

• 1. گروه های صندوق  سرمایه گذاری خطرپذیر در یکی از این مراحل وارد شرکت می شوند:
•      مرحله ایده زائی (Seed)

                 هیچ سازمانی و کسب و کاری وجود ندارد فقط در حد یک ایده می باشد .

•     کسب و کار نوپا (Start Up)

                 شرکت ها شکل حقوقی به خود گرفته و مجوزها را دریافت و سازمان خود را شکل داده اند.

•       رشد سریع (Go-Go)

                  در این مرحله تقاضا در بازار هدف محصول یا خدمت شرکت وجود دارد و شرکت احتیاج به منابع مالی و مدیریتی جهت توسعه  کسب وکار خود دارند .

•      ضعف و افول شرکت (Vulture Capital)

                    این سازمان ها به صورت عمده دارای کمبود سرمایه بوده و یا به کمک های مدیریتی و یا شبکه فروش احتیاج دارند.

 

8. نقش سرمایه‌گذاران خطرپذیر در حفظ طبقه خلاق و کارآفرین

سرمایه‌گذاران خطرپذیر به شکل شفافی نقش مهمی در زمینه تکنولوژی­های سطح بالا بازی می­کنند. در این بخش در ابتدا به تشریح دیدگاه ریچارد فلوریدا در مورد نگاه منطقه­ای به سرمایه گذاران خطرپذیر پرداخته می­شود و با توجه به این نگاه، دلایلی که حضور سرمایه گذاران خطرپذیر را برای جذب و نگه داری طبقه خلاق و کارآفرین هر منطقه یا شهر الزامی می­کند، مورد بررسی قرار می­گیرد. در انتها به بررسی سیاست­های اتحادیه اروپا در زمینه جذب کارآفرینان و طبقه خلاق پرداخته و تجربیات و شکست­های مجموعه سیاست­های اعمال شده در این زمینه بررسی می­شود.

 

 9- دسته بندی انواع سرمایه‌گذار خطرپذیر در آمریکا

نتایج ارائه شده در این بخش بر اساس مطالعات صورت پذیرفته بر روی هفت منطقه در آمریکا (کالیفرنیا یا سانفرانسیسکو، ماساچوست، نیویورک، ایلینویز، تگزاس، کانکتیکا و مینیستوتا) که سطح بالایی از تراکم کارآفرینی­های مبتنی بر تکنولوژی­های تک در آن­ها وجود دارد، ارائه شده است. بر اساس این مطالعات می­توان مناطق و سرمایه گذاران خطرپذیر در آن را به سه دسته عمده تقسیم نمود.

9.1. دسته‌بندی ریچارد فلوریدا از انواع سرمایه‌گذار خطرپذیر

برخلاف بسیاری از مسائل، به بحث سرمایه گذاری خطرپذیر در مطالعات منطقه­ای توجه کمتری شده است و این مساله که سرمایه گذاران خطرپذیر در وهله اول چرا و  به چه صورت در مناطق مختلف حضور پیدا می­کنند کمتر مورد توجه قرار گرفته است. ریچارد فلوریدا بر مبنای سه فاکتور میزان سرمایه گذاری صورت پذیرفته در یک منطقه، تعداد سرمایه گذار خطرپذیر و درصد سهام سرمایه گذاران خطرپذیر از شرکت­ها و استارت آپ ها در یک منطقه،  نوعی دسته بندی از انواع سرمایه گذار خطرپذیر ارائه داده است. بر مبنای تحقیقات وی، رابطه­ای مستقیم و متقابل میان حضور سرمایه گذار خطرپذیر در یک منطقه و نیروی انسانی ماهر که توانایی کارآفرینی در سطح تکنولوژی بالا را دارد، وجود دارد. بر این مبنا سه دسته مختلف از انواع سرمایه گذار خطر پذیر به شرح زیر شناسایی شده­اند:

9.1.1سرمایه گذاران خطرپذیر تکنولوژیکTechnology Oriented Venture Capitals ) )

 مهمترین نمونه­ای از این مناطق و سرمایه گذاران خطرپذیر را می­توان در مناطقی مانند سیلیکون ولی در سانفرانیسکو دید. این مجموعه­ها در کنار بیزینس­هایی قرار دارند که از شدت تمرکز بالایی از تکنولوژی سطح بالا در تولید محصول خود برخوردار هستند. فرضی که این دسته از سرمایه گذاران خطرپذیر دارند این است که سرمایه خود را در همان منطقه حضور خود نگه داشته و حتی از سایر مناطق نیز سرمایه جذب کنند. در چنین مناطقی شروع پیدایش سرمایه گذاران خطرپذیر از شرکت هایی بوده است که پیش از این نیز در زمینه صنایع تکنولوژی­های سطح بالا فعال بوده­اند و برای اختیار گرفتن توانایی­های شرکت­های کوچک و نوآور دست به چنین سرمایه گذاری­هایی زده­اند. درکنار بسیاری از موسساتی که در این مناطق دست به سرمایه گذاری زده­اند تعداد زیادی از افراد دیده می­شوند که با توجه منافع و سود بالایی که عاید سرمایه گذاران اولیه شده بود علاقه مند به حضور در این بازار شده­اند. در کنار این موارد حضور دانشگاه­ها و مراکز علمی بزرگ در کنار این مناطق باعث رونق این بازار شد و حتی برخی از دانشگاه­ها و موسسات تحقیق و توسعه به تنهایی وارد سرمایه گذاری خطرپذیر در این مناطق گشتند.

9.1.2- سرمایه­گذاران خطر پذیر مالی (Financial  Oriented Venture Capitals)

از نمونه­های این نوع از سرمایه گذار خطرپذیر می­توان به مواردی که در شیکاگو و یا نیویورک هستند اشاره کرد . این دسته از سرمایه گذاری در مناطقی قرار گرفته­اند که موسسه­های سرمایه­گذاری بیشتر در این مناطق قرار گرفته­اند. در این دسته از سرمایه­گذارهای مالی، بیشتر نگاه به صادر کردن یا ارسال سرمایه به مجموعه­های حاضر در مناطق تکنولوژی محور است که به صورت استراتژی بلندمدت همکاری این مجموعه­ها با سایر سرمایه گذاران در مناطق دارای تکنولوژی بالا درآمده است و عملا سواری رایگان به گروه دیگر خواهند داد. بر اساس مطالعات صورت پذیرفته توسط محقق در سال 1985 تنها بیست درصد از سرمایه موجود در این صندوق­های خطرپذیر در خود نیویورک یا شیکاگو هزینه شده و مابقی به سایر مناطق با تمرکز تکنولوژی بالا مانند سیلیکون ولی تزریق می­شوند. البته در سال­های اخیر با توسعه وحرفه­ای­تر شدن این دسته از سرمایه گذاران خطرپذیر میل به سرمایه گذاری در منطقه و حوزه خودشان افزایش یافته است. این دسته از سرمایه گذاران خطرپذیر به طور عمده در آمریکا از نیویورک و در دوره بحران مالی شروع به پیدایش کردند. راکفلرها و سایر خانواده­های ثروتمند را می­توان اولین دسته از این نوع سرمایه گذار خطرپذیر عنوان کرد. در کنار این گروه بانک­های تجاری و موسسات مالی موجود در این مناطق با توجه به حرفه سرمایه گذاری و جذاب بودن حاشیه سود موج در این بخش جذب بحث سرمایه گذاری خطرپذیر شده اند.

9.1.3- مجموعه­های سرمایه‌گذار خطرپذیر ترکیبی  (Hybrid Venture Capitals)

این دسته ترکیبی از دو نمونه بالا هستند و رگه­های از هر دو نوع را دارند . البته این مساله باید مورد توجه قرار بگیرد که برخلاف دو نوع قبلی همه اعضای این گروه مشابه هم نیستند و ممکن است یکی از این قطب­ها قوی­تر خواهد بود.

 

10. حفظ طبقه خلاق در شهر

در ادبیات شهرسازی و توسعه مفهوم طبقه خلاق به عنوان سرمایه انسانی که عامل توسعه درقرن جدید به حساب می­آیند از جایگاه ممتاز و ویژه­ای برخوردار است. حفظ و جذب و پرورش این گروه برای کامیابی اقتصادی هر منطقه ضرورت داشته و مهمترین مزیت و برتری آن در رقابت و قیاس با سایر مناطق خواهد بود. ریچارد فلوریدا به عنوان مهمترین نظریه پرداز در این حوزه،  بیان می­کند که حضور  طبقه خلاق در هر شهر و منطقه مهمترین و ضروری­ترین عامل توسعه اقتصادی در قرن جدید است و در ادامه نظریه خود با بررسی نقش عوامل مختلف در جذب طبقه خلاق مدلی را برای تببین پراکندگی حضور آن­ها در مناطق مختلف ارائه می­دهد.

 

10.1-  میل به تمرکز در بین سرمایه‌گذاران خطرپذیر

سرمایه گذاری سرمایه گذاران خطرپذیر در مناطق مختلف به جه عواملی وابسته است؟ برای بررسی این مساله میزان همبستگی میان درجه سرمایه گذاری سرمایه گذاران خطرپذیر و شاخص­های اقتصادی کلیدی دموگرافیک در هر کلانشهر آمریکا مورد بررسی قرار گرفته­اند. مانند همیشه این نکته مورد توجه باید قرار گیرد که همبستگی­ها الزاما نشان دهنده روابط علی و معلولی نیستند و تنها وابستگی متغیرها را نشان می­دهند.  نتایج را در جدول زیر می­توانید ببینید:

 

ردیف	عامل دموگرافیک در منطقه	میزان همبستگی
1	اندازه شهر	0.75
2	صنایع با تکنولوژی بالا	0.72
3	قیمت مسکن	0.70
4	دستمزد	0.69
5	تعداد موالید مهاجران	0.65
6	سرانه  GDP	0.64
7	وجود جوامع دگرباشان جنسی	0.64
8	درصد هزینه مسکن به کل درآمد	0.64
9	مدارک کارشناسی و بالاتر	0.62
10	تعداد رای اوباما در انتخابات 2012	0.62
11	تراکم شهر	0.61
12	استفاده از حمل ونقل عمومی	0.60
13	نوآوری	0.52
14	طبقه خلاق	0.48
15	نابرابری دستمزد	0.47
16	نابرابری درآمد	0.46
17	طبقه کارگر	0.47-
18	خودروهای تک سرنشین	0.62-
19	رای دهندگان به رامنی در انتخابات 2012	0.62-

 

همان طور که مشاهده می­کنید به شکل غیر غافلگیرکننده­ای جریان سرمایه های خطرپذیر در بین شهرهایی از آمریکا جریان پیدا می­کند که تراکم بالاتر، تنوع بیشتر و از نظر اقتصادی پیشرفته­ترین شهرها هستند. باز هم به طور غیر غافلگیرکننده قابل مشاهده است که سرمایه گذاران خطرپذیر در مناطقی با سطح بالاتر از نوآوری (که می­توان آن را به عنوان یک دارایی نامشهود اندازه گیری کرد) و شهرهای با تراکم تعداد بالاتر از شرکت­های دارای تکنولوژی بالا سرمایه گذاری می­کنند. همچنین می­توان مشاهده کرد که مهمترین نکته­ای که در سرمایه گذاری این مجموعه­ها مورد توجه است وجود نیروی کار ماهر است و این فاکتور با بررسی میزان تعداد افراد با مدارک بالای علمی یا درصد طبقه خلاق از شهر اندازه گیری می­شود. در واقع همه آنچه که می­توان به آن اشاره کرد در این نهفته است که سرمایه گذار خطرپذیر به دنبال خروجی و درآمد بالاتر برای سرمایه گذاری خود می­باشد.

در سال 2017 در ایالات متحده فرضیه­ای مطرح شد که شرکتها و استارت آپ­های نوپا وکارآفرینان در زمینه تکنولوژی­های سطح بالا در حال تغییر مکان از سانفرانسیسکو و نیویورک سایر هاب­های تکنولوژی به سمت پورتلند و شارلوت و پتسبورگ و... هستند. استدلال عمده در مورد این حرکت هم این مساله بیان می­شد که افزایش هزینه­های زندگی اعم از قیمت اجاره ملک و مایحتاج زندگی در مناطقی مانند Bay Area سبب می­شود تا کارآفرینان میل به کار و فعالیت در مناطقی با شلوغی و هزینه کمتر داشته باشند. اما ریچارد فلوریدا در تحقیقات خود که بر روی اندازه میزان سرمایه گذاری و تغییرات آن از سال 2006 تا 2017 انجام داده است این مساله را رد و در برابر ادعا و اثبات می­کند که در این دوره نه تنها بالاترین تمرکز سرمایه گذاری خطرپذیر در مناطق تکنولوژی محور و سنتی در امریکا صورت پذیرفته است بلکه نرخ افزایش سرمایه خطرپذیر هم در همین دوره در این مناطق بیشتر از سایر مناطق بوده است.

ردیف	شهر	تغییر سرمایه از 2006 تا 2017(میلیون دلار)	درصد سهم از کل تغییرات در سرمایه
1	سانفرانسیسکو	20224	40.1
2	نیویورک	10426	20.1
3	بوستون-کمبریج	5593	11.1
4	لس آنجلس	4721	9.4
5	سن خوزه	3051	6.0
6	شیکاگو	1397	2.8
7	میامی	812	1.6
8	آتلانتا	776	1.5
9	واشنگتن	568	1.1
	آستین	535	1.1

 

در تشریح این مساله که چرا این اتفاق در سطح مناطق مختلف آمریکا می­افتد به عامل فرهنگ سرمایه گذاری در هر منطقه و اجبار به افزایش در میزان بهروری در واحدهای سرمایه گذار (با توجه به محدود بودن منابع نسبت به سایر بخش­ها و انواع سرمایه گذار) اشاره می گردد. در عامل فرهنگ سرمایه گذاری این مساله مورد توجه قرار می­گیرد که هر یک از عناصر و تفاوت­های اجتماعی در یک منطقه، به خصوص، -عوامل دموگرافیک کلیدی  اقتصاد- که در بالا به آن­ها اشاره شد، یکی از علل میل به تمرکز سرمایه گذاری در بین سرمایه گذاران خطر پذیر می­باشد. به طور مثال میان مهاجرپذیری و میزان سرمایه خطرپذیر همبستگی مثبت قوی وجود دارد. از سوی دیگر میل به بهروری موجب می­گردد که هر یک از سرمایه گذاران خطرپذیر ترجیح دهند در منطقه­ای سرمایه گذاری کنند که با نیروهای باز در آن منطقه آشنا هستند. در کنار این موضوع تمرکز سرمایه گذاری در یک منطقه سبب افزایش کیفیت کنترل بر اجرای برنامه ارائه شده توسط استارت آپ­ها و شرکت­های نوپا می­گردد. طی مطالعات اخیر صورت پذیرفته در بین شرکت­های خطر پذیر علی­رغم توسعه تکنولوژی و امکان برگزار ویدئو کنفرانس­ها و سیستم­های مدیریت پروژه به صورت نرم افزارهای آنلاین اکثر غریب به اتفاق سرمایه گذاران خطرپذیر ترجیح می­دهند که واحد سرمایه­پذیر را به صورت حضوری و با برگزاری جلسات منظم مورد کنترل و ارزیابی قرار دهند.

آنچه از قِبَل این بحث قابل نتیجه گیری است این نکته است: جریان سرمایه انسانی و نیروی کار ماهر که شامل طبقه خلاق و کارآفرینان، به خصوص آن دسته از کارآفرینان که در حوزه تکنولوژی­های سطح بالا با ریسک و حاشیه سود احتمالی بالا فعالیت می­کنند، می­شود بر طبق تجربه جهانی و بر مبنای مطالعات علمی و دامنه­دار صورت پذیرفته بر روی رفتار و ساختار سرمایه­ گذاری سرمایه گذاران خطرپذیر به سمت مناطقی که در آن­ها سرمایه گذار خطرپذیر حضور دارد جریان پیدا می­کنند. در واقع اگر از بازی مرغ و تخم مرغ که بین سرمایه گذار خطرپذیر و نیروی کار ماهر و توانا در زمینه کارآفرینی سطح بالا تکنولوژی در پیدایش یک اکوسیستم کارآفرینی غنی بگذریم، این نکته غیر قابل انکار است که عدم حضور سرمایه گذاران خطرپذیر سبب خالی شدن یک منطقه از کارآفرینان به رغم وجود سایر شرایط مطلوب مانند هزینه پایین زندگی یا قیمت مناسب برای سکونت می­شود. نمونه واقعی اتفاق افتادن این مساله را ایالت متحده می­توان مشاهده کرد. در مجموع می­توان گفت که پس از شکل گیری اولین سرمایه گذاران خطرپذیر در سال­های 1985 تا 1995 تاکنون تغییرات عمده از در مناطقی که سرمایه گذاران خطرپذیر برای سرمایه گذاری انتخاب می­کنند به وجود نیامده و این سیل سرمایه انسانی و طبقه خلاق بوده است که به سمت این مناطق روانه شده است.  در دو جدول زیر می­توانید مشاهده کنید که در یک دوره حدودا ده ساله میزان افزایش سرمایه نیز در این مناطق بیش از سایر مناطق بوده است و در طول شکل گیری سرمایه گذاران خطرپذیر همواره این نسبت برقرار بوده است.

میزان سرمایه خطرپذیر در ایالت متحده در دهه 80 (1988)

ردیف	منطقه	مقدار سرمایه (میلیون دلار)
1	کالیفرنیا	5296
2	نیویورک	3262
3	بوستون	2000
4	کل ایالت متحده	1885

 

 

 

مقدار سرمایه خطرپذیر و درصد تراکم آن در شهرهای مختلف آمریکا سال 2017

ردیف	نام منطقه	سرمایه خطر پذیر(میلیون دلار)	درصد از کل آمریکا
1	سانفرانسیسکو	25215	33.2
2	نیویورک	12344	16.25
3	بوستون	8737	11.5
4	سن خوزه	8345	10.99
5	لس آنجلس	6545	8.62
6	شیکاگو	1839	2.42
7	سیاتل	1734	2.28
8	واشنگتن	1551	2.04
9	آستین	1741	1.55
10	آتلانتا	1157	1.52
11	میامی	1043	1.37

 

 

2-10- ساختار اجتماعی نوآوری

توسعه سرمایه گذاران خطرپذیر در کنار کارآفرینان و سایر عوامل موثر باعث ایجاد مفهومی شده است که آن را ساختار اجتماعی نوآوری نامیده­اند. ساختار اجتماعی کارآفرینی یک سیستم زنده و واکنشی است که کارآفرینان را تشویق به حضور در فرایند کارآفرینی می­کند. این مجموعه شامل نیروی انسانی و سرمایه انسانی فوق متخصص، دانشگاه­های سطح بالا، هزینه بالایی که بخش عمومی برای توسعه تحقیقات و کارآفرینی انجام می­دهد، شبکه­ای از تامین کنندگان خدمات مانند ثبت مارک و نام تجاری و خدمات حقوقی، شبکه­ای از کارآفرینان و یک سیستم بدون تشریفات برای به دست آوردن اطلاعات و ترکیب و انتقال تکنولوژی است. وجود سرمایه گذاری خطرپذیر در هم­افزایی در کنار بخش­های فوق الذکر باعث ایجاد یک پنجره یا فرصت در جهت تغییر می­شود و این امکان را به ما می­دهند از حالت سنتی سرمایه گذاری به حالت مدرن یعنی کارآفرینی سطح بالا شیفت یا انتقال پیدا کنیم.

به طور مثال هم­زمان با توسعه تکنولوژی در سیلیکون ولی می­توان به این نکته توجه کرد که  سطح دانش و مهارت  مربوط به سرمایه گذاری خطرپذیر هم افزایش پیدا کرده است و این پیشرفت در زمینه دانش سرمایه گذاری در زمینه صنایع خلاق و صنایع با تکنولوژی بالا که به طور معمول در اختیار سرمایه گذاران سنتی نیست، باعث بهتر شدن شبکه کارآفرینی، بهتر شدن بحث بسیج منابع و امکانات، عقد قراردادها و نظارت کردن بر  داده­ها شده است و به همین خاطر می­توان گفت که بحث سرمایه گذاران خطرپذیر به عنوان عنصر میانی و یا اصلی نقش مهمی را در رشد و جذب کارآفرینان صنایع با تکنولوژی بالا و طبقه خلاق و ایجاد و توسعه بیزینس­های با سطح تکنولوژی بالا در یک منطقه می­شود.

10.3-تغییر پارادایم در توسعه تکنولوژی

سرمایه گذاران خطرپذیر به طور معمول در شرکت­هایی که مورد تایید سرمایه گذاران سنتی بازار نیستند و با سیستمی متفاوت از بازار سنتی سرمایه گذاری می­کنند. سرمایه گذاری بر مبنای سهام سرمایه گذار خطرپذیر وی را قانع می­کند که سرمایه گذاری در یک مجموعه با ریسک زیاد اما تصور سود عالی بهتر از چندین سرمایه گذاری کوچک است. این مساله که سرمایه گذاران خطرپذیر به جای ایجاد بدهی بخشی از سهام شرکت­های نوپا را در اختیار می­گیرند و طبق جدول زمانی مشخصی ورود سرمایه مجموعه از اهداف (Mile stone) و نحوه بازگشت آن سرمایه را مشخص می­کنند، به شرکت این کمک را می­کند که دربرابر سایر عوامل موجود در بازار اعم از  خرده فروش­ها و سایر موسسات که نیاز نیست دیگر همواره در تقابل با آن­ها باشد، خود را  تقویت کند.

به دلیل همین تصاحب سهام، به طور معمول سرمایه گذار خطرپذیر در بخشی از فرایندهای مختلف که نهایتا موجبات موفق شدن یک بیزینس را فراهم می­کند، دخالت دارد. در این بخش با بررسی این کارکردها (دخالت هایی که سرمایه گذار خطرپذیر در فرایندهای کسب و کار انجام می­دهد) تلاش می­شود تا تأثیر سرمایه گذاران خطرپذیر در چرخه تکنولوژی بررسی شود. چرخه تکنولوژی در حالت معمول خود یک نمودار S شکل می باشد که از سه مرحله تشکیل شده است:

 1- ظهور یک فناوری یا (EMERGENCE): در این مرحله تکنولوژی به تازگی ظهور پیدا کرده است و رشد سریعی دارد.

 2-قوام گرفتن یا (CONSOLIDATION): شامل افزایش بحث صرفه اقتصادی ناشی ازمقیاس آن و گسترش ثابت و متناوب آن بیزینس است.

 3-بلوغ فناوری یا (MATURITY): بحث بلوغ که شامل افول و کم شدن فروش در انتها در صورت عدم تزریق نوآوری می­باشد.

 به نظر می­آید که مهمترین نقشی که برای سرمایه گذاران خطرپذیر می­توان قائل شد در مراحل اول این روند می­باشد. وقتی که کاری مبتنی بر فناوری شروع می­شود در مراحل ابتدایی یا پایه گذاری به تعداد زیادی آزمایش نیاز دارد و مقدار زیادی عدم قطعیت در این روند وجود دارد. از میان همه روندهای موجود در مرحله پیدایش می­توان گفت که هیچ کدام سودآور نیست و اکثرا علاوه بر هزینه بودن صرفه اقتصادی ناشی از مقیاس را هم دربرندارند .در کنار این مشکلات  هیچ بازاری محصول را نمی­پذیرد و به همین دلایل در این مرحله ادامه دادن کار بسیار دشوار است و حضور سرمایه گذار خطرپذیر در این موقعیت زمانی برای یک مجموعه بسیار تسهیل­گر است. دراین مرحله سرمایه گذار خطر پذیر بحث پتانسیل فنی کار را افزایش می­دهد و همینطور نیازهای مالی کار را بر طرف می­کند و به وسیله دادن ساختار به کار ظرفیت­های زیادی را ایجاد می­کند. نتیجه حاصل از این مداخله بر روی نمودار نشان داده شده است. در اینجا نقش یک سرمایه گذار خطر پذیر در حفظ طبقه خلاق از طریق نقش به سزای آن در ادامه حیات و موفقیت یک شرکت کارآفرین مشهود می­گردد.

می­توان گفت که حضور سرمایه گذاران خطر پذیر مسیر  و شکل گیری یک تیم از  افراد ماهر با توانایی کارآفرینی بالا را تغییر می­دهد. این مبحث در طرح های کسب و کار  به این دلیل صورت می­پذیرد که شرکت­های سرمایه گذار خطرپذیر به دنبال طرح های کسب و کار  بسیار ناب و دست­ نخورده هستند و علاقه به سرمایه گذاری در کاری را دارند که از توان رقابتی بالایی برخوردار باشد. آن­ها به دنبال یک سرمایه گذاری با اندازه بازار بزرگ هستند، استراتژی­های کسب کار جهت ورود به بازار را مورد بررسی قرار می­دهند، بر روی مالکیت فکری بررسی دقیق انجام می­دهند و این موضوع که تکنولوژی قابل حفظ باشد را در نظر می­گیرند، بحث نیروی انسانی را مورد نظر قرار می­دهند و این مسأله مورد توجه آن­هاست که آیا نیروی کار ماهر برای انجام این ایده وجود دارد یا خیر، بحث سود ناشی از انجام این کار هم از مهمترین فاکتورهایی است که در بررسی طرح های کسب و کار  مورد توجه قرار می­گیرد. این فرآیند بررسی طرح کسب و کار  که در بین کارآفرینان و سرمایه گذاران آمریکایی به "بالا و پایین شدن اولیه" معروف گردیده است موجب غنا بخشی به ایده­های کارآفرینان و افزایش امکان موفقیت آن­ها می­باشد.

هر چه از مراحل اولیه کارآفرینی می­گذریم مدل کمک کردن به شرکت­های نوپا و استارت آپ­ها تغییر می­کند چرا که نیازهای آن­ها نیز تغییر می­کند و از مراحلی مانند نیاز به سرمایه و مهارت­های کارآفرینی عبور کرده و  نیاز به مهارت­های مدیریتی و بازاریابی به شکل پر رنگ­تری خود را نمایان می­کند. به تبع این مساله کاری که یک سرمایه گذار خطرپذیر انجام می­دهد هم تغییر کرده و مجموعه سرمایه گذار بیشتر، حالت یک مشاور مدیریت را به خود می­گیرد. حضور سرمایه گذار خطرپذیر در یک صنعت و تجربه اندوخته شده در توسعه­های محصول پیشین می­تواند برای یک شرکت در حال توسعه بسیار لازم و حیاتی باشد و با توجه به تجربه قبلی بسیاری از مشکلات در راه به صورت پیش­نگر اندیشیده شده و برای سرمایه گذار خطرپذیر پیش نمی­آید. در واقع در اینجا نقش یک سرمایه گذار خطرپذیر در تغییر مسیر توسعه یک محصول تکنولوژیک (همانطور که در نمودار نمایش داده شده است) و به تبع آن در سرنوشت یک تیم کارآفرین یا همان طبقه خلاق شهر مشخص می­شود. سرمایه گذار خطرپذیر با تغییر پارادایم در چرخه توسعه محصولات تکنولوژیک زمین رقابت را از شکل سنتی آن تغییر داده و امکان پیروزی در یک رقابت مشابه بین دو تیم را افزایش می­دهد. این مساله به طور همزمان بر جذب نیروی ماهر در زمینه کار آفرینی در تکنولوژی بالا و هم در حفظ آن موثر است و  همه مناطق و شهرهایی که سرمایه گذار خطرپذیر در آن­ها وجود ندارد با خطر کاهش طبقه خلاق مواجه خواهند بود.

10.4 شکل کاری سرمایه‌گذاران خطرپذیر به صورت خوشه­ای و افزایش جذب طبقه خلاق

در این مساله که سرمایه گذاران خطر پذیر نقش مهمی در توسعه اکوسیستم کارآفرینی یک شهر دارند شکی نیست. از همان زمانی که نام آور شدن سیلیکون ولی شد و به صورت چشم گیری در منطقه کالیفرنیا و بوستون رونق گرفتنشان اتفاق افتاد همه معترف به این بودند که این رخداد مدیون تعداد زیادی از سرمایه گذارهای خطرپذیری حاضر در آنجا بود. داستان موفقیت استارت آپ­های مهمی مانند مایکروسافت، اپل، زوسک، فیرچایلد و... کاملا یک تفاوت بسیار عمده­ای با اتفاقات آن دوره در آمریکا و  رکود و ایستایی که در بقیه بخش­های تولید و صنعت می­افتاد، داشت. پس این عجیب نیست که چه بخش خصوص و چه بخش دولتی شیفته سرمایه گذاران خطرپذیر به عنوان یک مکانیزم برای راه اندازی بیزینس مبتنی بر تکنولوژی و رشد بشوند.

وقتی سرمایه گذاری صورت می­پذیرد، سرمایه مالی بیشتر از طریق حضور چندین سرمایه گذار خطر پذیر تامین می­گردد و به ندرت شاهد هستم که یک سرمایه گذار خطرپذیر تنها منبع تامین یک شرکت نوپای موفق بوده باشد. علاوه بر این سرمایه مالی، سرمایه معنوی ناشی از حضور در کنار مجموعه ای از  سرمایه گذاران همکار با مجموعه سرمایه گذار خطرپذیر در اختیار شرکت قرار می­گیرد و از آنجایی که یک سرمایه گذار خطرپذیر معمولا در حوزه­ای مشخص سرمایه گذاری می­کند تعداد زیادی از شرکت­ها با حوزه کاری مشابه در کنار یکدیگر قرار خواهند گرفت و این سبب ایجاد هم افزایی در بین آن­ها می­شود.

سرمایه گذاران خطرپذیر سرمایه گذارانی فعال هستند و در ساخت یک شرکت خطرپذیر به صورت فعالی شرکت می­کنند و تنها به بحث سرمایه گذاری در یک شرکت بسنده نمی­کنند و در مدیریت شرکت هم حضور خواهند داشت. علاوه بر این مساله بیشتر سرمایه گذاران خطرپذیر به صورت یک مجموعه سرمایه گذاری می­کنند که این باعث کاهش ریسک و امکان استفاده از سرمایه و تجربیات و ظرفیت­های یکدیگر می­شود. این شبکه که از دولایه سرمایه گذاران خطرپذیر در وهله اول و شرکت­های همکار آنان در لایه دوم حول یک شرکت تشکیل می­شود یکی از عوامل موفقیت و برای کارآفرینان و طبقه خلاق به حساب می­آید و در عدم وجود چنین شبکه میل به شروع و باقی ماندن و همچنین شانس موفقی کارآفرینان در یک منطقه را کاهش می­دهد. نکته مهم مورد اشاره توسط ریچارد فلوریدا در اینجا این است که به دست اوردن مجموعه از سرمایه گذاران خطرپذیر نامدار با توان بالا در حوزه­های کاری مورد نیاز یک کارآفرین معادل به دست آوردن شبکه­ای از تامین کنندگان مواد اولیه و خرده فروشان و شبکه توزیع بود. منابع مالی برای یک کسب و کار سنتی است. سرمایه گذاران خطرپذیر با استفاده از تجربه و ارتباطی که دارند هزینه مربوط به اطلاعات و فرصت­های مورد نیاز که یک کارآفرین نیاز داره را تا حد حداقل ممکن کاهش می­دهند. اهمیت این اطلاعات تجاری و ارتباطات به ما نشان می­دهد که چرا خوشه­های از سرمایه گذاران خطرپذیر در کنار هم وجود دارد. در مرحله اول بررسی بر اساس  طرح های کسب و کار  شرکت صورت پذیرفته و  پس از بررسی دقیق آن کمک مالی تعداد کمی از این طرح های کسب و کار  کمک مالی دریافت می­کنند. به طور متوسط از 500 طرح کسب و کار  ارسالی تنها 5 عدد در طول هر سال پذیرش می­شوند و اغلب پذیرش از (70 درصد) از بین طرح های کسب و کاری است که با توصیه یک سرمایه گذار خطرپذیر به این مجموعه معرفی شده­اند.

وجود سرمایه گذار خطرپذیر خود کارآفرین­ها را جذب می­کند و سبب می­شود که سرمایه انسانی با کیفیت بالا در یک منطقه حضور پیدا کند و همچنین چرخه عاقلانه­ای از حضور کارآفرین، نوآوری و توسعه اقتصادی را به وجود می­آورد. بخش خصوصی و سازمان­های مردم نهاد و بخش دولتی که هدف دارند سرمایه گذاری خطرپذیر را در بحث­های تک انجام بدهند با ایده واقعیت را بپذیرند که سرمایه گذاری خطرپذیر به تنهایی نمی­تواند تاثیر فوق العاده و خیره کننده­ای بر روی بحث کارآفرینی و توسعه اقتصادی داشته باشد. همه باید توجه داشته باشند که بعد غیر مالی بحث سرمایه گذاری و جذب نیرویی که توانایی کارآفرینی و نوآوری داشته باشد برای ایجاد یک توسعه اقتصادی بسیار مهمتر است. نکته مهم دیگری که باید بهش توجه شود و از درجه اهمیت بسیار بالایی برخوردار هست این مساله است که ایجاد سرمایه گذاری خطر پذیر دولتی یا عمومی در منطقه­ای که از جو کارآفرینی با شدت پایینی برخوردار نیست و تکنولوژی سطح بالایی ندارند ممکن است به سرنوشت و شرایطی مشابه تبصره  22 (Catch 22) تغییر بدهد. این شرایط، شرایطی است که موسسه­های کوچک سرمایه گذاری یا به اجبار در کارهای کوچک­تر و ضعیف­تر سرمایه گذاری می­کنند و یا به دلیل رقابت ناعادلانه به مناطق دیگری که وضعیت بهتری دارند رانده می­شوند.

مجموعه مطالعات صورت پذیرفته در زمینه تاثیر سرمایه گذاران خطرپذیر مجموعه از توصیه­های عملی بسیار خوب را برای به کارگیری نتیجه گیری می­کند. هر چند نمی­توان گفت که برای موفق شدن یک کارآفرین الزاما نیاز به وجود یک سرمایه گذار خطرپذیر هست اما یک سرمایه گذار خطرپذیر جا افتاده سبب می­شود که ورود و موفقیت یک کارآفرین به صنعت با سختی­های کمتری مواجه باشد.

 

11. سرمایه‌گذاری خطرپذیر در ایران

در ایران یکی از حلقه‌های مهم مفقوده در زنجیره کارآفرینی، شرکت‌های سرمایه‌گذاری خطرپذیر است و کمتر سازمان و شرکتی را می‌توان یافت که بطور کامل شاخص‌های سرمایه‌گذاری خطر پذیر را رعایت کرده باشد. در هیچ‌یک از شرکت‌ها و صندوق‌های شکل گرفته در ایران در این زمینه تاکنون بخش خصوصی به تنهایی وارد عمل نشده و غالباً با مشارکت و حمایت و سرمایه دولت است. به همین دلیل تأمین عمده هزینه‌های جاری این صندوق‌ها و شرکت‌ها توسط بخش دولتی است. متأسفانه طی سالهای اخیر ساختار استانداردی که مطابق با نرم جهانی و توسط تیم مدیریت حرفه‌ای باشد در این شرکت‌ها به چشم نمی‌خورد. بدون داشتن نگاه بنگاه‌داری در این صنعت، نمی‌توان انتظار رشد و موفقیت از آن را داشت، لذا نگاه دولتی که عمدتاً توسط نهادهایی نظیر معاونت علمی فناوری ریاست جمهوری با هدف حمایت از بنگاه‌های دانش‌بنیان صورت می‌پذیرد، نمی‌تواند موجب توسعه صنعت سرمایه‌گذاری خطرپذیر در ایران گردد.

 

12. ضرورت سرمایه‌گذاری خطر پذیر در ایران

 با توجه به تنوع کم دارایی‌های مالی در ایران و وابستگی این دارایی‌ها به یکدیگر یافتن زمینه‌های جدید سرمایه‌گذاری یک ضرورت اجتناب‌ناپذیر برای کشور است. اهمیت و ضرورت سرمایه‌گذاری خطر پذیر در ایران از این حیث است که تاکنون برای اجرای چرخه نوآوری در شرکت‌های دانش‌بنیان و به ثمر رساندن یک ایده خلاقانه تا مرحله تجاری‌سازی آن، از منابع دولتی و به عبارت بهتر پول نفت مصرف می‌شده است. لذا اقتصاد مبتنی بر نفت که همان استفاده از منابع دولتی برای این نوع حمایتهاست، اقتصاد مقاومتی مبتنی بر اقتصاد دانش بنیان را محقق نخواهد ساخت.

 از طرفی با تصویب سیاست‌های اصل 44 توسط مجلس، یکی از تکالیف قانونی دولت در اجرای سیاست‌های این اصل، توانمندسازی بخش خصوصی، ایجاد فضای کسب و کار و تشکیل نهادهای مالی مرتبط با آن است. با توجه به اهمیت اصل 44 و ضرورت گسترش فعالیت‌های اقتصادی در بخش خصوصی، باید ابزارهای مالی مورد نیاز این بخش نیز ایجاد و گسترش یابد. سرمایه‌گذاران خطرپدیر به عنوان موثرترین نهادهای مالی به منظور حمایت از ایده‌های خلاق کسب وکار در صحنه اقتصاد، یکی ازمهمترین ابزارها هستند.

 

13. صندوق‌های جسورانه (خطر پذیر) بورسی

صندوق های جسورانه از ایده تا انتهای پروژه منابع مالی را تامین می کنند. صندوق های جسورانه  بورسی در قالب یک هلدینگ تشکیل می شوند که زیر مجموعه آن شرکت های دانش بنیان قرار می گیرند، این صندوق ها در ازای سهام با آن شرکت ها شریک می شوند و حتی در نحوه حساب و کتاب ها و نقل و انتقال پول نیز نقش مهمی دارد. کمترین سرمایه قابل قبول برای صندوق ها 10میلیارد تومان (معادل یکصد میلیارد ریال) است. صندوق می تواند برای تامین سهام خود پذیره نویسی عمومی کند، اما حداقل یک میلیارد تومان (معادل 10میلیارد ریال) باید توسط مؤسسین تامین شود. حداقل سه شخص حقیقی یا حقوقی واجد شرایط طبق مقررات به عنوان موسس باید در زمان تاسیس، حداقل هرکدام ۱۰درصد سرمایه صندوق را پرداخت کنند، صدور واحدهای سرمایه گذاری با دریافت سهم قابل تادیه از قیمت اسمی واحدها صورت می پذیرد، قیمت اسمی هر واحد سرمایه گذاری برابر یک میلیون تومان (معادل 10میلیون ریال) است که در طول دوره سرمایه گذاری و پیرو فراخوان های مدیر صندوق باید ظرف مهلت تعیین شده براساس امیدنامه پرداخت شود. این صندوق ها فاقد واحدهای سرمایه گذاری ممتاز بوده و همه دارندگان واحدهای سرمایه گذاری حق حضور در مجمع را دارند. متقاضی سرمایه گذاری در صندوق باید به اظهار خود دارای اهلیت مالی لازم برای سرمایه گذاری در صندوق باشد، هر یک از موسسان صندوق باید در تمام طول مدت صندوق حداقل ۱۰ درصد واحدها و مدیر صندوق در طول زمان مدیریت خود باید حداقل یک درصد واحدهای سرمایه گذاری صندوق را در مالکیت خود داشته باشد. ماهیت صندوق های سرمایه گذاری جسورانه به شکلی است که سرمایه گذاران نباید انتظار بازگشت کوتاه مدت و نقدشوندگی بالا داشته باشند، بنابراین امکان معاملات مستمر واحدهای سرمایه گذاری وجود ندارد ولی نقل وانتقال واحدهای سرمایه گذاری در طول فعالیت صندوق صرفا از روش مذاکره در بورس یا خارج از بورس امکان پذیر است.

نام صندوق	سرمایه (میلیارد تومان)	حوزه سرمایه گذاری صندوق	آدرس سایت
صندوق جسورانه پارتیان	10	فناوری اطلاعات، بیوتکنولوژی، نانو تکنولوژی
صندوق جسورانه رویش لوتوس	50	سلامت و بیو تکنولوژی و بخصوص داروهای بایو، حوزه تکنولوژی مالی	Royeshvcfund.ir
صندوق جسورانه توسعه آرمان	50	فناوری­های نوین با تاکید بر سیستم­های تکنولوژی مالی و حوزه رایانه
صندوق جسورانه یکم آرمان آتی	10	حوزه ICT با تاکید بر سیستم­های تکنولوژی مالی	armanativcfund1.narinco.com
صندوق جسورانه ارزش آفرین سرآوا	50	تکنولوژی تمرکز اصلی IT در زمینه بایو، نانو و تکنولوژی­های همگرا
صندوق جسورانه شناسا	50	سلامت با رویکرد تجهیزات پزشکی و تغییر سبک زندگی